| Marktkenmerken | Volkomen Concurrentie | Monopolistische Concurrentie | Oligopolie | Monopolie |
|---|---|---|---|---|
| Aantal aanbieders | Veel | Veel | Weinig | Één |
| Soort product | Homogeen | Heterogeen | Homogeen of heterogeen | Homogeen |
| Hoogte toetredingsbarrières | Laag | Laag | Hoog | Hoog |
Prijsstructuren per marktvorm
Marktvormen
Volkomen Concurrentie (volledige mededinging)
Volkomen concurrentie is een marktvorm met een groot aantal aanbieders, homogene producten en vrije toe- en uittreding. De producten zijn voor de koper hetzelfde; hij heeft geen voorkeur voor een bepaald merk. Bij een vrije toe- en uittreding kan ieder bedrijf het product kan aanbieden. Het is een transparante markt en bedrijven hebben geen invloed op de prijs, aangezien ze maar een klein deel van de markt in handen hebben.
De prijs kan je berekenen met de formule .
Winst of verlies?
- Bij zal de prijs stijgen bij een grotere afzet;
- Bij zal de prijs dalen bij een grotere afzet;
- Bij behaal je maximale winst.
Van TO naar MO
Om je Marginale Opbrengst te berekenen met enkel je Totale Opbrengst, kun je je Totale Opbrengst differentiëren ().
Om je Totale Kosten te berekenen, kun je de afgeleide nemen van je Totale Kosten ().
De differentieregel bij een functie :
Hieruit volgt:
De afgeleide van een constante is .
Toetreders op de markt
Ondernemers op een markt van volkomen concurrentie maken winst bij een positieve winstmarge (). Er zullen meer aanbieders komen tot er een aanbodoverschot ontstaat. Dan zullen de prijzen verlagen, waardoor bedrijven failliet gaan, wat zorgt voor minder bedrijven. In een ideaal scenario wordt er geen winst behaald.
Prijselasticiteit
- Bij is de vraag inelastisch. De vraag is relatief kleiner dan de prijsverandering;
- Bij is de vraag elastisch. De vraag is relatief groter dan de prijsverandering.
Dynamiek op de markt
Ceterus Paribus (CP)
Slechts één factor verandert, de andere factoren blijven constant.
Loonkostenstijging
Als de loonkosten stijgen, stijgen de Marginale Kosten ook. In de collectieve aanbodfunctie kun je P dan veranderen in P - kostenstijging.
Skill: winstvlak arceren
- Bereken MO = MK
- Ga verticaal omhoog tot GO (punt A)
- Verticale lijn naar beneden tot GTK (punt B)
- Punten A & B naar links tot snijpunt ‘y-as’
- Arceer het gebied
Monopolistische Concurrentie
Op een markt van Monopolistische Concurrentie onderscheiden de vele aanbieders zich met een heterogeen product. Door het verschil in verkoopvoorwaarden, service en kwaliteit van de artikelen zijn de producten anders. Het is lastig voor consumenten om de prijs en kwaliteit te vergelijken; de transparantie op de markt is laag. Ondernemers hebben een lichte invloed op de prijs; zolang het prijsverschil met de concurrentie niet al te groot is, zullen de klanten niet weglopen.
Totale Opbrengst: net even anders
De Totale Opbrengst is niet meer lineair, maar een bergparabool. Als een bedrijf nul producten verkoopt, is de omzet ook 0, ongeacht de prijs. Aanvankelijk stijgt de omzet als de prijs daalt en daardoor de afzet relatief meer toeneemt. De prijs is elastisch. Als de prijs verder daalt, neemt de afzet toe, maar daalt de omzet. De prijs is inelastisch.
Oligopolie
Oligopolie
Je spreekt van een oligopolie als de vier grootste aanbieders op een markt meer dan 70% van de markt in handen hebben
Een duopolie is een oligopolie met slechts twee aanbieders.
Een oligopolie kan zowel homo- als heterogeen zijn. Bij een heterogeen oligopolie verschilt het productaanbod, waardoor de aanbieder iets meer invloed heeft op de prijs. Hoe groter de verschillen, hoe minder transparant de markt wordt voor consumenten. Een oligopolie heeft een hoge toetredingsbarrière.
Prijzenoorlog
Als bedrijven in een oligopolie in een hevige prijsconcurrentie belanden, zitten ze in een prijzenoorlog. De aanbieders verlagen hun prijzen, zodat de consument voor hun product kiest. Zo’n gevecht kan winnaars en verliezers opleveren. De winnaars zien hun marktaandeel groeien ten kosten van de verliezers. De verliezers kunnen zelfs failliet gaan.
Prijzenoorlogen kennen grote risico’s, dus zullen bedrijven voor andere manieren kiezen om de concurrentie te bestrijden. Meestal gebeurt dit in de vorm van productdifferentiatie en/of marketing.
Marketing
Onder marketing vallen alle activiteiten van een onderneming die gericht zijn op het bevorderen van de verkoop.
Speltheorie
Extra uitleg Speltheorie
Zelfbinding
Als een speler openlijk uitspreekt dat hij zich niet aan de dominante strategie zal houden, kan de concurrent de andere speler overtuigen dat hij zijn prijzen niet verlaagt. De zelfbinding moet dan wel geloofwaardig zijn, bijvoorbeeld door een negatieve consequentie te verbinden aan de dominante strategie.
Sequentieel spel & Simultaanspel
Bij een Simultaanspel nemen beide spelers tegelijkertijd een beslissing. De spelers weten niet van elkaar wat de ander doet. Dit spel wordt geanalyseerd m.b.v. een opbrengstenmatrix (pay-off matrix).
Bij een Sequentieel spel nemen de spelers na elkaar een beslissing. Dit spel wordt geanalyseerd m.b.v. een spelboom (of beslisboom).
| Sequentieel spel | Simultaanspel | |
|---|---|---|
| Beslissen | Om-en-om | Tegelijk |
| Analyse | Spelboom | Pay-off matrix |
 | ||
| Spelboom, bron: Economielokaal |
Pay-off matrix, bron: Economielokaal
Tit-for-tat-strategie
De tit-for-tat strategie is een samenwerkingsmethode in speltheorie waarbij een speler in de eerste ronde meewerkt en daarna de acties van de tegenstander kopieert. Als de tegenstander samenwerkt, blijft de speler ook samenwerken; als de tegenstander verraad pleegt, verraad de speler in de volgende ronde. Dit bevordert samenwerking, maar straft oneerlijkheid. Het idee is dat wederzijds vertrouwen wordt opgebouwd door dit patroon.
Kartelvorming
Kartel
Een kartel is een afspraak tussen twee (of meer) aanbieders om hun producten niet lager dan een afgesproken prijs verkopen.
Voor de aanbieders levert de binding op de lange termijn meer op dan prijsflexibiliteit op de korte termijn.
De hogere prijzen zijn ongunstig voor de consument. Kartels zijn daarom ook verboden.
Kartelwaakhonden
- In Nederland: Autoriteit Consument & Markt (ACM)
- In Europa: Europese Commissaris van Mededinging
Kartels opsporen
Als een ondernemer als eerste de geheime afspraken meldt, hoeft hij geen boete te betalen. De andere partijen betalen tot maximaal 10% van de groepsomzet. Als het kartel al meerdere jaren bestaat, kan de boete zelfs oplopen naar 40% van de gezamelijke omzet.
Monopolie
Patenten
Een patent (ookwel octrooi, alleenrecht) is het exclusieve recht op de commerciële exploitatie van een uitvinding.
Een patent heeft vaak een geldigheid van 15-20 jaar. Patenten worden uitgegeven door de overheid via zogehete octrooibureaus. Door internationale verdragen kan een patent ook wereldwijd gelden.
Patenten worden vaak gegeven voor medicijnen, waardoor de fabrikanten deze voor de hoofdprijs kunnen verkopen. Hier is veel kritiek over.
Monopolie
Een monopolie is een marktvorm waar één onderneming een bepaald product aanbiedt.
- Als de monopolie een wettelijke basis heeft, zoals een patent, spreek je van een wettelijk monopolie.
- Als de monopolie schaalvoordelen heeft die zo’n grote rol spelen dat er op de markt slechts plaats is voor maar één aanbieder, spreek je van een natuurlijk monopolie.
- Schaalvoordelen zijn kostenvoordelen die ontstaan door productie op grote schaal.
Marktgedrag van een monopolist
De aanbodlijn Qa wordt bepaald door de enige aanbieder op de markt. Deze komt overeen met zijn marginale kosten.
De vraag van alle consumenten samen komt bij de monopolist terecht.
De prijsafzetfunctie volgt uit de collectieve vraagfunctie; en .
Overheidsmonopolies
Overheden willen geen winst behalen, maar basisgoederen toegankelijk en betaalbaar maken voor iedereen. Deze monopolisten streven daarom naar kostendekking: de maximale winst is het minimale verlies.
Marktresultaat verbeteren
Een monopolist die zijn marktresultaat wil verbeteren, heeft daar diverse mogelijkheden voor:
- Door goede marketing vergroot de klantenkring;
- Door te innoveren via investeringen in onderzoek worden de productiekosten verlaagd en de winstmarges daardoor vergroot;
- Door de producten te differentiëren maken monopolisten en grote oligopolisten gebruik van de verchillen in betalingsbereidheid.
- Een klant met een lagere betalingsbereidheid zal wachten op een goedkopere versie van het product. Een klant met een hogere betalingsbereidheid zal het product meteen aanschaffen.
- Productdifferentiatie stelt de monopolist in staat om niet alleen in te spelen op verschillende wensen van zijn klanten, maar ook om meer winst te maken.
Toezicht op monopolisten
Concurrentie
Monopolisten hebben veel marktmacht. De consument heeft wel een keuze: het product kopen of niet. Autoriteiten zien erop toe dat er geen misbruik wordt gemaakt van deze machtspositie. Ze willen zorgen voor concurrentie, waardoor de prijzen zullen dalen. Dit is weer goed voor de consument en het stimuleert bedrijven om te innoveren.
Een bedrijf splitsen geeft geen garantie voor lagere prijzen, aangezien bedrijven ook kunnen samenwerken. Deze samenwerking functioneert dan als monopolie, maar de productie wordt verdeeld over twee bedrijven. Ook is het voor beide bedrijven verleidelijk om meer te produceren dan dat er is afgesproken.
Voorkomen van concurrentie
De positie van monopolisten kan in de loop van de tijd veranderen: patenten lopen af of schaalvoordelen worden kleiner door de ontwikkeling van nieuwe technieken.
De monopolist kan zijn doelstelling (tijdelijk) veranderen en gaan streven naar maximale omzet i.p.v. maximale winst. Ook kan hij dreigen met prijsverlagingen, waardoor toetreding niet rendabel genoeg is. De dreiging moet dan wel geloofwaardig overkomen. Ondernemingen wijzen dan vaak naar de verzonken kosten. Dit zijn kosten die, als de kosten eenmaal zijn gemaakt, niet meer kunnen worden terugverdientd als de productie staakt en er geen andere gebruiksmogelijkheden zijn.